Lachen is zeer gezond. Ten eerste is het gratis, het verbetert je stemming en het ontspant je. Lachen zorgt voor een heleboel positieve emoties en gedachten. Het leven kan heel moeilijk zijn en door te lachen krijgen de dingen, het leven en situaties een andere perspectief en op die manier nemen we namelijk het leven niet te serieus. Kortom is humor een uitstekende uitlaatklep. Maar wat gebeurt er als de humor ook negatieve connotatie heeft, als iemand zich daardoor beledigd voelt? Waar trek je de grens tussen lachen en kwetsen? Zijn de zogenaamde flauwe grappen echt zo argeloos?

Het is een feit dat wij in elk geval geen rechte lijn kunnen trekken. Alles hangt van de context af. Als een mop tot discriminatie beweegt, dan is de grens overschreden. Racistische moppen hebben altijd bestaan en mensen vonden hen altijd interessant en grappig. Ter verduidelijking: er zijn veel tv-series en dergelijke programma’s waarin huidskleur, afkomst, de kleur van haar, accent of iets anders wordt uitgelachen. Maar desondanks vindt men steeds meer die soort humor onnodig en flauw. Het is toch jammer dat we onze culturele en etnische verschillen niet meer kunnen relativeren.

Het andere belangrijke archetype dat in deze roman ook sterk aanwezig is, is het archetype van een ideale vrouw-  De Anima. Dat kunnen we concluderen omdat Simone voor Freek “een vrouw waarop ik gewacht had en die het oerbeeld van de eerstgeliefde niet vertroebelen zou” is. Ze doet hem denken aan zijn moeder ook. Simone is een bijzonder mooie vrouw die voor Freek perfect is.  Hun relatie is volledig: “Er stonden geen leugens tussen ons beiden... liepen wij weer als kinderen...”. De ideale roman, zo verduidelijkt hij, zou een poort tot het bovennatuurlijke moeten openen, de lezer helpen zichzelf beter te begrijpen en aan de liefde een uitgelezen rol toekennen; het betreft hier de liefde voor de naaste en vooral die voor de vrouw, wier aanwezigheid, hoe vluchtig deze ook mag zijn, voldoende is om het leven draaglijk te maken.Van al zijn boeken, beantwoordt onder anderen , De Komst van Joachim Stiller het meest aan deze formule. Het archetype Anima is ook het tweede thema van dit boek en dat is eigenlijk liefde.

Deze roman groeit op een onbewuste manier tot het niveau van de realiteit. In het begin was Stiller alleen in de hoofd van Freek maar later word hij een bewust en een reel verschijnsel. En dat is een typische kenmerk van het magisch-realisme en ook voor de Jungs archetypen. ‘Als nu de schrijver erin slaagt om archetypes in de lezer op te roepen, dan verkrijgt zijn tekst een magische werking.’ Lampo heeft zichzelf gekenschetst als een ‘realist op de grens van droom en daad’. Hij is een unieke een originele schrijver die een belangrijke plaats in de Nederlandstalige literatuur inneemt.

Vijf archetypen van Jung zijn anima/animus, schaduw van God, persona en het zelf. Behalve die, zijn er ook bijv. de moeder, de wijze oude man, de held, de verlosser, een ideale vrouw-archetype enzv. Volgens Jung zijn ze een vormen van de  psyche  die altijd en overal aanwezig zijn. Lampo gebruikt dat zowel op de directe als op de indirecte manier.  

In de roman De komst van Joachim Stiller gaat het over een relatie tussen de literatuur aan de ene kant en de mytologie en psychologie aan de andere kant. Freek Groenevelt is het hoofdpersonage en hij zoekt naar iemand die hem van de angst kan bevrijden. Het archetype van verlosser wordt voor hem een reële persoon in de reële wereld. Zijn naam is Joachim Stiller, eem mysterieuze man die pas op het laatse bladzijde van het boek verschijnt. Hij is door een legervrachtwagen overreden. Nadat voelt  Freek zich goed en vrij en ook zijn geliefde Simone “was rustiger geworden”. ‘Zo wordt ook de door existentiële angsten geplaagde Freek Groenevelt verlost dankzij de komst van Stiller. Joachim wordt als Jezus beschouwd. Dit archetype van messia is tegelijkertijd ook thema van dit boek en dat is namelijk verlossing.

Dit messia-archetype kunnen we in veel culturen tegenkomen. Ook in de Servische. ‘Soms is het de Messiasfiguur die uitkomst biedt, zoals St.-Sava. Vaker komen echter  heldenfiguren als verlossers voor, bijv. prins Marko (Kraljevic Marko). Een duidelijk verschil is echter wel dat het in de Servische literaire traditie om nationale, collectieve loutering gaat, terwijl het in de westerse traditie een persoonlijk proces betreft.

---

Humbert Lampo behoorde tot de Vlaamse naoorlogse generatie van schrijvers. Zijn werk is bijzonder en specifiek vanwege enkele redenen. Zijn werken zijn psychologische romans waarin misterieuze supra-rationele verbanden gesuggereerd worden, hetgeen zijn latere magisch-realistische strekking reeds doet vermoeden. Naoorlogse kunstenaars wilden door hun werk de werkelijkheid ontvluchten en de pijn verwerken. Het magisch-realisme kenmerkt zich door de verzoening van tegenpolen zoals de realiteit en de droom, het materialisme en het mysticisme. De werkelijkheid is alleen maar één aspect van het leven. Daarnaast zijn ook dromen van groot belang. De schrijver brengt deze twee tegengestelde aspecten tot één geheel. Omdat de realiteit voor de kunstenaars een telleurstelling is, trachten ze een diepere en een zinvolle betekenis aan het leven te geven.

De schrijvers van magisch-realisme hebben ook belangstelling voor de sociale wetenschappen zoals filosofie en psychologie. Ze zijn een belangrijke bron en uitgangspunt voor deze stroming en ze bieden andere beeld en perspectief van de realiteit. Wat het werk van Lampo betreft moet men merken dat de mytologie een grote rol speelt, en vooral Jungs analytische psychologie die over het collectieve onbewuste- archetypen gaat. Dat zijn overkoepelend in iedereen aanwezige en overgeërfde  beschikbare grondpatronen van menselijke denkbeelden en motieven.

---

Deze novelle heeft op me een sterke indruk gemaakt. De roman Het behouden huis van Willem Frederik Hermans is een heel kort verhaal. Het heeft niet zo veel personages, eigenlijk alles draait om een soldaat. Maar ondanks het feit dat het zo’n dun boekje is, is het echt bijzonder hoe de schrijver met zo weinig bladzijden zo veel heeft gezegd. Wat de literatuur van de Tweede Wereldoorlog betreft zijn er enkele, of beter, veel gemeenschappelijke eigenschappen. Het gaat meestal over de catastrofe die Duitsers hebben veroorzaakt, het vreselijke venietigen van de Joden, concetratiekampen... Maar is dat eigenlijk de hele oorlog? Is het mogelijk dat er alleen één beeld van de gebeurtenissen bestaat? En is het echt mogelijk dat we de Tweede Wereldoorlog als zwart-wit kunnen beschouwen? Over die vragen gaat het precies in deze novelle. Met dit boek relativeert Hermans de Duitsers en de partisanen. Er bestaan geen absolute begrippen. Niets is alleen goed en niets is alleen slecht. Er zijn altijd belangrijke nuance’s en die worden vaak vergeten. Maar door deze kleine, maar essentiële details is ook de andere kant van de medaille te zien. Zowel in deze roman als in Hermans’ latere boeken over de oorlog, berust het onderscheid tussen goed en kwaad op willekeur, ‘moedwil en misverstand’. Het was te verwachten dat de partisan problemen met de Duitsers zou krijgen maar het liep helemaal andersom. Het behouden huis is een krachtig verhaal met een sterke en duidelijke boodschap dat niets eenvoudig is vooral al het over de oorlog gaat.

Deze dagen ben ik niet te veel vrolijk. Er zijn enkele redenen daarvoor. Zoals jullie wellicht allemaal weten, komt de examenperiode voor ons weer heel dichtbij. En ik heb helemaal geen concetratie om te leren. Daarnaast hebben wij ook een hoop verplichtingen: essays, presentatie, tests... Ik weet niet van wat te beginnen. Mijn organisatie is zoals altijd een echte ramp.

De andere reden voor mijn somberheid is dat het einde van mijn favoriete serie van allertijden nadert. Eigenlijk is er nog maar een episode! Ik ben echt triest. Dat is de enige serie die me nog niet heeft teleurgesteld. Elke episode was boeiend, grappig met een woord uitstekend. Ah, ja, in kwestie is Californication. Ik kan niet wachten voor de zesde seizoen!

En nu ga ik een voorlaatste episode van Californication bekijken en daarna met studeren beginnen. Joepie!

Oorlogsfictie aan de andere kant, zoals het woord zelf zegt is een soort literatuur die niet een ware gebeurtenis beschrijft en de personages bestaan ook niet in de realiteit. Misschien zijn ze geїnspireerd door sommige reële feiten maar we kunnen ze niet letterlijk begrijpen. Voor veel jonge auteurs, die volwassen werden in de oorlog, blijken de oorlogservaringen bepalend te zijn geweest voor hun schrijverschap. Zo zei W.F. Hermans in een interview: ‘Mijn hele jeugd stond in het teken van de oorlogsdreiging”. In de roman Het behouden huis geeft Hermens zijn eigen filosofie qua oorlog en vertoont ook de andere kant van Duitsers wat ook belangrijk is. Niets is alleen wit of zwart en soms is ook een objectieve mening nodig. Andere interessante manier om met de oorlog te omgaan zagen we bij Gerard Reve in zijn roman De avonden waarin hij geen enkele keer de oorlog vermeldt, “maar terecht tekent de schrijver K. Schippers daarbij aan: ‘als ik het boek herlees is die oorlog voor mij op iedere bladzijde aanwezig. Het boek is een monument van het verzwijgen.

---